+ Khi nói đến hai từ "đoàn viên", ta thường nghĩ tới niềm vui và hạnh phúc. Vậy với Thuý Kiều, sau mười lăm năm lưu lạc, chịu nhiều khổ đau :"Hết hạn nọ đến hạn kia/Thanh lâu hai lượt thanh y hai lần" (phải bán mình chuộc cha; bị bán 2 lần vào lầu xanh; 2 lần làm con hầu, người ở; bị đánh ghen đến ê chề, mang tiếng hại ch.ết chồng là Từ Hải...). Khi đoàn tụ với gia đình, gặp lại người tình xưa thì nàng có vui, có hạnh phúc không? Chúng ta cùng tìm hiểu xem:
(từ câu 2980 đến câu 3254 trong Truyện Kiều)
...Sau 15 năm lưu lạc, trải qua nhiều khổ đau, cuối cùng Kiều đành chọn cách nhảy xuống sông Tiền Đường để mong giải thoát số phận, nhưng nàng vẫn còn "nặng nợ" trần gian:
"...Oan kia theo mãi với tình,
Một mình mình biết một mình mình hay.
Làm cho sống đọa thác đày,
Đoạn trường cho hết kiếp này mới thôi.
....
Một mình cay đắng trăm đường
Thôi thì nát ngọc tan vàng thì thôi!
....
Thôi thì một thác cho rồi,
Tấm lòng phó mặc trên trời dưới sông,
Trông vời con nước mênh mông.
Đem mình gieo xuống giữa dòng Trường Giang"
....Sau khi được cứu sống và tu cùng Sư Giác Duyên:" Mùi thiền đã bén muối dưa/ Màu thiền ăn mặc đã ưa nâu sồng", thì gia đình tìm gặp được Kiều, cả nhà đoàn viên :
..." Nhìn xem đủ mặt một nhà
Xuân già còn trẻ, huyên già còn tươi.
Hai em phương trưởng hòa hai.
Nọ chàng Kim đó là người ngày xưa
Tưởng bây giờ là bao giờ,
Rõ ràng mở mắt còn ngờ chiêm bao". (Từ câu 3009- 3014)
Tưởng rằng ngày đoàn viên được gặp lại người xưa sẽ là niềm vui, hạnh phúc của Kiều nhưng đó lại chính là bi kịch về tinh thần đối với nàng: "Tình nhân lại gặp tình nhân/ Hoa xưa ong cũ mấy phân chung tình!"
Là bi kịch khi nàng nghĩ rằng mình không còn xứng đáng với Kim Trọng:
" Riêng lòng đã thẹn lắm thay,
Cũng đà mặt dạn mày dày khó coi.
....
Cũng là giở duốc bày trò,
Còn tình đâu nữa, là thù đấy thôi
Người yêu ta xấu với người,
Yêu nhau thì lại bằng mười phụ nhau".
Đã tự thấy mình "nhơ nhuốc", giờ nàng lại phải đối diện với mối quan hệ "tay ba" hết sức "khó xử", chua xót với Kim Trọng và Thúy Vân thì làm sao có thể coi là niềm vui trọn vẹn? Khi “tiệc đoàn viên” được mở ra, bên cạnh niềm vui, hạnh phúc được đoàn tụ với gia đình, tưởng rằng Thúy Kiều còn có thể tìm lại "cảm xúc" của tình đầu thơ mộng với chàng Kim Trọng. Thế nhưng, qua “đêm tái hợp”, hạnh phúc tưởng như "sờ , nắm" được đó lại thật xa vời:
" Chữ trinh còn lại chút này
Chẳng cầm cho vững lại dày cho tan
Còn nhiều ân ái chan chan,
Hay gì vầy cánh hoa tàn mà chơi..."
.. Tại sao lại có cảnh khó xử, trớ trêu như vậy, chúng ta trở về thời gian mười lăm năm trước, thì thấy mối quan hệ giữa Thúy Vân và Kim Trọng chỉ xuất phát khi gia đình Kiều “Gặp cơn binh địa ba đào” đưa đẩy Kiều tới việc phải chọn giữa tình và hiếu và Thúy Kiều đã chọn cách "bán mình chuộc cha". Trước khi ra đi, Kiều đã "trăn trở, vật vã, đau khổ" để trao duyên và là tình đầu của mình với Kim Trọng cho em gái là Thúy Vân:
Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em.
Kể từ khi gặp chàng Kim ,
Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề.
Sự đâu sóng gió bất kỳ,
Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai?
Ngày xuân em hãy còn dài,
Xót tình máu mủ, thay lời nước non.
Chị dù thịt nát xương mòn,
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.
Chiếc thoa với bức tờ mây
Duyên này thì giữ, vật này của chung.
Dù em nên vợ nên chồng,
Xót người mệnh bạc ắt lòng chẳng quên!
Mất người còn chút của tin,
Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa.
Mai sau dù có bao giờ,
Đốt lò hương ấy, so tơ phím này.
Trông ra ngọn cỏ lá cây,
Thấy hiu hiu gió, thì hay chị về.
Hồn còn mang nặng lời thề,
Nát thân bồ liễu đền nghì trúc mai.
Dạ đài cách mặt, khuất lời,
Rảy xin chén nước cho người thác oan.
Bây giờ trâm gãy bình tan,
Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân!
Trăm nghìn gửi lạy tình quân,
Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi.
Phân sao phận bạc như vôi?
Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng.
Ôi Kim Lang! Hỡi Kim lang!
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!" (từ câu 721 đến 756).
+ ...Thúy Vân biết tình cảm của Kiều với Kim Trọng như vậy nên ngày đoàn viên, Vân đã đề cập tới chuyện tình duyên năm xưa của chị, giãi bày cùng chị mọi lẽ, thuyết phục chị và kể rằng tình cảm của Kim Trọng trong mười lăm năm qua vẫn chỉ dành cho Thúy Kiều : "Những là rày ước mai ao/Mười lăm năm ấy biết bao nhiêu tình", nên Thúy Vân muốn trả lại chồng của mình là Kim Trọng cho chị gái: