"Lỡ bước sang ngang" là một bài thơ đặc sắc (hay còn gọi là tuyệt phẩm) của nhà thơ Nguyễn Bính! Bài thơ là câu chuyện kể về một người con gái bị mẹ, cha gả bán cho người mình không yêu và phải lên xe hoa từ năm mười bảy tuổi.Cô ấy đã bỏ lại sau lưng mối tình đầu vừa chớm nở, bỏ lại vườn dâu, bỏ lại mẹ già, em dại, người con gái ấy lên chuyến đò định mệnh của đời mình:
"...Rồi đây sóng gió ngang sông
Đầy thuyền hận, chị lo không tới bờ...".
... Khoảng cuối tháng 03/1975 chị gái mình đi lấy chồng, hồi đó mình còn là một cô bé con nhưng qua câu chuyện của người lớn mình biết mẹ mình không thích anh mà chị sẽ lấy làm chồng! Mình biết mẹ thích một anh khác, trước đó là người yêu của chị nhưng không hiểu vì sao 2 người không nên duyên vợ chồng! Mình gọi anh bạn này của chị là chú Phương (vì chị gái cách mình 1 giáp mà người yêu của chị thì phải lớn hơn vài 3 tuổi nên gọi chú). Chú Phương to, cao, nhìn chuẩn men. Chú ấy thỉnh thoảng vẫn đến nhà thăm mẹ mình dù chị gái đi làm vắng. Mẹ mình thích chú Phương vì chú ấy có vẻ ít nói và nhìn đáng tin cậy, gia đình thì đông anh em mà đoàn kết! (mình đoán vậy). Mình cũng đã được chị chở vào nhà chú Phương chơi (cách khoảng 10km) vào dịp tết năm 1973 thì phải , nhà chú đông người nên vui, hai ông bà (cha mẹ chú Phương) nhìn phúc hậu! Cho đến tận bây giờ mình cũng chưa hỏi chị là tại sao ngày ấy 2 người lại chia tay?
...Anh rể của mình là một người hoạt ngôn, nhìn bề ngoài có vẻ không được tin cậy cho lắm ( chỉ là cảm giác vậy thôi). Mẹ mình thì không thích là thể hiện bằng thái độ chứ không phải kiểu bằng mặt mà không bằng lòng! Tóm lại vụ này chị mình đã rất khổ tâm!
Ngày bé, mình thích đọc truyện trinh thám của trẻ con! còn thơ cỡ như của Nguyễn Bính, Xuân Diệu thì sau này khi học lên cấp 3 mới biết! Sau khi chị gái mình lấy chồng, mình hay nghe mẹ hát ru mà sao lời thơ nghe buồn quá, mỗi câu thơ như chạm vào trái tim, làm dâng lên những cảm xúc khó tả thành lời, kiểu như:
“- Em ơi! Em ở lại nhàVườn dâu em đốn, mẹ già em thương
Mẹ già một nắng hai sương
Chị đi một bước trăm đường xót xa...
Rồi:
...Chuyến này chị bước sang ngang
Là tan vỡ giấc mộng vàng từ đây"
...Chuyến này chị bước sang ngang
Là tan vỡ giấc mộng vàng từ đây"
là lời than thân, trách phận:
...Chị từ lỡ bước sang ngang
Trời giông bão giữa tràng giang lật thuyền.
Xuôi dòng nước chảy liên miên
Đưa thân thế chị tới miền đau thương.
Mười năm gối hận bên giường,
Mười năm nước mắt bữa thường thay canh.
Mười năm đưa đám một mình,
Đào sâu chôn chặt mối tình đầu tiên.
Mười năm lòng lạnh như tiền,
Tim đi hết máu mà duyên không về...
Trời giông bão giữa tràng giang lật thuyền.
Xuôi dòng nước chảy liên miên
Đưa thân thế chị tới miền đau thương.
Mười năm gối hận bên giường,
Mười năm nước mắt bữa thường thay canh.
Mười năm đưa đám một mình,
Đào sâu chôn chặt mối tình đầu tiên.
Mười năm lòng lạnh như tiền,
Tim đi hết máu mà duyên không về...
Cả bài thơ là lời tâm sự của một người con gái đi lấy chồng mà không lấy được người mình yêu, lời thơ như than, như khóc, mình còn bé nhưng nghe cũng thấy nao lòng! Không biết mẹ mình đã đọc được bài thơ ấy từ đâu và thuộc lòng từ lúc nào và mình cũng không biết tên bài thơ, tên tác giả!
Khi có cháu ngoại rồi cháu nội, lời ru cháu của mẹ mình với các cháu là Kiều, ca dao và đặc biệt mẹ hay ru bài "Lỡ bước sang ngang". Đến khi mình có con thì mẹ mình vẫn hát ru con mình bài thơ hay mà buồn đó! Mình cũng thuộc lòng bài thơ đó như Kiều!( hết cái đoạn Kiều trao duyên cho em gái mình hay nhầm sang bài thơ này).
Cho đến khi đi làm việc mình cũng chưa có điều kiện đọc cả bài thơ "Lỡ bước sang ngang" của Nguyễn Bính trong tập thơ nào cả!Thủa thanh xuân, mình có cuốn tập chép tay những bài thơ hay hoặc thơ tình (trào lưu của tuổi trẻ thời đó). Có anh bạn cùng cơ quan đã chép cho mình bài thơ "Lỡ bước sang ngang" vào cuốn tập thơ, mình đã mắt tròn mắt dẹt hỏi: sao anh hay vậy, anh thuộc lòng hay chép lại từ đâu?..anh ấy cười cười trả lời: Bí mật.
Đây là một trong những trang thơ mà anh ấy viết cho mình (cứ là phải nói có sách, mách có chứng) hi!hi :
Mình thích bài thơ này qua lời hát ru của mẹ. Sau này già, mình hình dung mình là một bà lão mặc bộ đồ lụa tơ tằm màu trắng nằm võng đu đưa và tự hát ru mình bài "Lỡ bước sang ngang" và biết đâu (nếu nhẹ nghiệp) mình sẽ ngủ một giấc dài...nghìn thu! Chà ! thế thì thích thật! Còn bây giờ thì mình đang nghe tuyệt phẩm "Lỡ bước sang ngang" trên youtube do NSND Thúy Mùi diễn ngâm, ta nói hay thôi rồi Lượm ơi, nghe chỉ muốn...ngủ! hi!hi
P/s: chị gái mình lấy chồng được 2 năm, có một con và là mẹ đơn thân từ đó!
Còn đây là nguyên cả bài thơ, mình úp lên để bạn bè ai thích thì đọc:
Lỡ bước sang ngang! (TG Nguyễn Bính)
Tặng chị Trúc thân yêu -1939
1
“- Em ơi! Em ở lại nhà
Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương
Mẹ già một nắng hai sương
Chị đi một bước trăm đường xót xa
Cậy em, em ở lại nhà
Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương
Hôm nay xác pháo đầy đường
Ngày mai khói pháo còn vương khắp làng
Chuyến này chị bước sang ngang
Là tan vỡ giấc mộng vàng từ đây
Rượu hồng em uống cho say
Vui cùng chị một vài giây cuối cùng
Rồi đây sóng gió ngang sông
Đầy thuyền hận, chị lo không tới bờ
Miếu thiêng vụng kén người thờ
Nhà hương khói lạnh chị nhờ cậy em
Đêm qua là trắng ba đêm
Chị thương chị kiếp con chim lìa đàn
Một vai gánh lấy giang san...
Một vai nữa gánh muôn vàn nhớ thương
Mắt quầng tóc rối tơ vương
Em còn cho chị lược gương làm gì!
Một lần này bước ra đi
Là không hẹn một lần về nữa đâu
Cách mấy mươi con sông sâu
Và trăm ngàn vạn nhịp cầu chênh vênh
Cũng là thôi cũng là đành
Sang sông lỡ bước riêng mình chị sao?
Tuổi son nhạt thắm phai đào
Đầy thuyền hận, có biết bao nhiêu người!
Em đừng khóc nữa em ơi!
Dẫu sao thì sự đã rồi, nghe em!
Một đi bảy nổi ba chìm
Trăm cay nghìn đắng con tim héo dần
Dù em thương chị mười phần
Cũng không ngăn nổi một lần chị đi...”
Chị tôi nước mắt đầm đìa
Chào hai họ để đi về nhà ai.
Mẹ trông theo, mẹ thở dài
Dây pháo đỏ bỗng vang trời nổ ran.
Tôi ra đứng tận đầu làng
Ngùi trông theo chị khuất ngàn dâu thưa...
2
Trời mưa ướt áo làm gì?
Năm mười bảy tuổi chị đi lấy chồng.
Người ta pháo đỏ rượu hồng
Mà trên hồn chị một vòng hoa tang.
Lần đầu chị bước sang ngang
Tuổi son sông nước đò giang chưa tường.
Ở nhà em nhớ mẹ thương
Ba gian trống, một mảnh vườn xác xơ.
Mẹ ngồi bên cửi xe tơ
Thời thường nhắc: “- Chị mày giờ ra sao?”
Chị bây giờ... nói thế nào?
Bướm tiên khi đã lạc vào vườn hoang.
Chị từ lỡ bước sang ngang
Trời giông bão giữa tràng giang lật thuyền.
Xuôi dòng nước chảy liên miên
Đưa thân thế chị tới miền đau thương.
Mười năm gối hận bên giường
Mười năm nước mắt bữa thường thay canh.
Mười năm đưa đám một mình
Đào sâu chôn chặt mối tình đầu tiên.
Mười năm lòng lạnh như tiền
Tim đi hết máu mà duyên không về.
Nhưng em ơi! Một đêm hè
Hoa xoan nở, xác con ve hoàn hồn.
Dừng chân trên bến sông buồn
Nhà nghệ sĩ tưởng đò còn chuyến sang.
Đoái thương thân chị lỡ làng
Đoái thương phận chị dở dang những ngày.
Rồi... rồi chị nói sao đây?
Em ơi! nói nhỏ câu này với em...
Thế rồi máu trở về tim
Duyên làm lành chị duyên tìm về môi.
Chị nay lòng ấm lại rồi
Mối tình chết đã có người hồi sinh.
Chị từ dan díu với tình
Đời tươi như buổi bình minh nạm vàng.
Tim ai khắc một chữ “nàng”
Mà tim chị một chữ “chàng” khắc theo.
Nhưng yêu chỉ để mà yêu
Chị còn dám ước một điều gì hơn.
Một lầm hai lỡ keo sơn
Mong gì gắn lại phím đờn ngang cung.
Rồi đêm kia lệ ròng ròng
Tiễn đưa người ấy sang sông, chị về.
Tháng ngày qua cửa buồng the
Chị ngồi nhặt cánh hoa lê cuối mùa.
3
Úp mặt vào hai bàn tay
Chị tôi khóc suốt ba ngày ba đêm.
- Đã đành máu trở về tim
Nhưng không buộc nổi cánh chim giang hồ.
Người đi xây dựng cơ đồ
Chị về giồng cỏ nấm mồ thanh xuân.
Người đi khoác áo phong trần
Chị về may áo liệm dần nhớ thương.
Hồn trinh ôm chặt chân giường
Đã cùng chị khóc đoạn trường thơ ngây.
Năm xưa đêm ấy giường này
Nghiến răng nhắm mắt cau mày... cực chưa?
Thế là tàn một giấc mơ
Thế là cả một bài thơ não nùng.
Tuổi son má đỏ môi hồng
Bước chân về đến nhà chồng là thôi.
Đêm qua mưa gió đầy giời
Mà trong hồn chị có người đi qua.
Em về thương lấy mẹ già
Đừng mong ngóng chị nữa mà uổng công.
Chị giờ sống cũng bằng không
Coi như chị đã ngang sông đắm đò./.
“- Em ơi! Em ở lại nhà
Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương
Mẹ già một nắng hai sương
Chị đi một bước trăm đường xót xa
Cậy em, em ở lại nhà
Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương
Hôm nay xác pháo đầy đường
Ngày mai khói pháo còn vương khắp làng
Chuyến này chị bước sang ngang
Là tan vỡ giấc mộng vàng từ đây
Rượu hồng em uống cho say
Vui cùng chị một vài giây cuối cùng
Rồi đây sóng gió ngang sông
Đầy thuyền hận, chị lo không tới bờ
Miếu thiêng vụng kén người thờ
Nhà hương khói lạnh chị nhờ cậy em
Đêm qua là trắng ba đêm
Chị thương chị kiếp con chim lìa đàn
Một vai gánh lấy giang san...
Một vai nữa gánh muôn vàn nhớ thương
Mắt quầng tóc rối tơ vương
Em còn cho chị lược gương làm gì!
Một lần này bước ra đi
Là không hẹn một lần về nữa đâu
Cách mấy mươi con sông sâu
Và trăm ngàn vạn nhịp cầu chênh vênh
Cũng là thôi cũng là đành
Sang sông lỡ bước riêng mình chị sao?
Tuổi son nhạt thắm phai đào
Đầy thuyền hận, có biết bao nhiêu người!
Em đừng khóc nữa em ơi!
Dẫu sao thì sự đã rồi, nghe em!
Một đi bảy nổi ba chìm
Trăm cay nghìn đắng con tim héo dần
Dù em thương chị mười phần
Cũng không ngăn nổi một lần chị đi...”
Chị tôi nước mắt đầm đìa
Chào hai họ để đi về nhà ai.
Mẹ trông theo, mẹ thở dài
Dây pháo đỏ bỗng vang trời nổ ran.
Tôi ra đứng tận đầu làng
Ngùi trông theo chị khuất ngàn dâu thưa...
2
Trời mưa ướt áo làm gì?
Năm mười bảy tuổi chị đi lấy chồng.
Người ta pháo đỏ rượu hồng
Mà trên hồn chị một vòng hoa tang.
Lần đầu chị bước sang ngang
Tuổi son sông nước đò giang chưa tường.
Ở nhà em nhớ mẹ thương
Ba gian trống, một mảnh vườn xác xơ.
Mẹ ngồi bên cửi xe tơ
Thời thường nhắc: “- Chị mày giờ ra sao?”
Chị bây giờ... nói thế nào?
Bướm tiên khi đã lạc vào vườn hoang.
Chị từ lỡ bước sang ngang
Trời giông bão giữa tràng giang lật thuyền.
Xuôi dòng nước chảy liên miên
Đưa thân thế chị tới miền đau thương.
Mười năm gối hận bên giường
Mười năm nước mắt bữa thường thay canh.
Mười năm đưa đám một mình
Đào sâu chôn chặt mối tình đầu tiên.
Mười năm lòng lạnh như tiền
Tim đi hết máu mà duyên không về.
Nhưng em ơi! Một đêm hè
Hoa xoan nở, xác con ve hoàn hồn.
Dừng chân trên bến sông buồn
Nhà nghệ sĩ tưởng đò còn chuyến sang.
Đoái thương thân chị lỡ làng
Đoái thương phận chị dở dang những ngày.
Rồi... rồi chị nói sao đây?
Em ơi! nói nhỏ câu này với em...
Thế rồi máu trở về tim
Duyên làm lành chị duyên tìm về môi.
Chị nay lòng ấm lại rồi
Mối tình chết đã có người hồi sinh.
Chị từ dan díu với tình
Đời tươi như buổi bình minh nạm vàng.
Tim ai khắc một chữ “nàng”
Mà tim chị một chữ “chàng” khắc theo.
Nhưng yêu chỉ để mà yêu
Chị còn dám ước một điều gì hơn.
Một lầm hai lỡ keo sơn
Mong gì gắn lại phím đờn ngang cung.
Rồi đêm kia lệ ròng ròng
Tiễn đưa người ấy sang sông, chị về.
Tháng ngày qua cửa buồng the
Chị ngồi nhặt cánh hoa lê cuối mùa.
3
Úp mặt vào hai bàn tay
Chị tôi khóc suốt ba ngày ba đêm.
- Đã đành máu trở về tim
Nhưng không buộc nổi cánh chim giang hồ.
Người đi xây dựng cơ đồ
Chị về giồng cỏ nấm mồ thanh xuân.
Người đi khoác áo phong trần
Chị về may áo liệm dần nhớ thương.
Hồn trinh ôm chặt chân giường
Đã cùng chị khóc đoạn trường thơ ngây.
Năm xưa đêm ấy giường này
Nghiến răng nhắm mắt cau mày... cực chưa?
Thế là tàn một giấc mơ
Thế là cả một bài thơ não nùng.
Tuổi son má đỏ môi hồng
Bước chân về đến nhà chồng là thôi.
Đêm qua mưa gió đầy giời
Mà trong hồn chị có người đi qua.
Em về thương lấy mẹ già
Đừng mong ngóng chị nữa mà uổng công.
Chị giờ sống cũng bằng không
Coi như chị đã ngang sông đắm đò./.
1939
